Makala hii ilisasishwa mwisho tarehe 12 Machi, 2025.

Muhtasari

Makala hii ni kwa ajili ya watu wenye maswali kuhusu sera za sasa za makazi ya wakimbizi nchini Marekani, ikiwa ni pamoja na “amri ya kiutendaji” mpya iliyosainiwa na Rais Trump mnamo Januari 20, 2025. Amri hii ya kiutendaji inaitwa “Kurekebisha Mpango wa Uandikishaji wa Wakimbizi wa Marekani,” na ilisitisha mpango wa makazi ya wakimbizi nchini Marekani.

Makala hii inaeleza kile ambacho amri hii ya kiutendaji inasema na maana yake kwa watu ambao huenda wakaathiriwa na mabadiliko haya, kama waombaji wa hifadhi waliopo au wanaotarajiwa. Pia inaeleza jinsi amri hii inavyoathiriwa na kesi ya IRAP inayopinga uamuzi wa serikali wa kusitisha mpango wa makazi ya wakimbizi.

Je, wakimbizi bado wanaweza kuja Marekani?

Hili ni swali gumu kujibu, na jibu lake linaweza kuwa tofauti kwa watu mbalimbali. Ili kuelewa zaidi, hebu tuzungumzie kuhusu “amri ya kiutendaji” inayohusiana na makazi ya wakimbizi, jinsi ilivyobadilisha sera za Marekani, na sheria za sasa kwa wakimbizi wanaotaka kuja Amerika.

Mpango wa makazi ya wakimbizi wa Marekani unaitwa United States Refugee Admissions Program (USRAP). “Amri ya kiutendaji” ni hati rasmi kutoka kwa rais inayolazimisha serikali kutekeleza hatua fulani.

Mnamo Januari 20, 2025, Rais Trump alitoa amri ya kiutendaji iitwayo "Kurekebisha Mpango wa Uandikishaji wa Wakimbizi wa Marekani." Amri hii inasema kuwa serikali ya Marekani inapaswa kusitisha kwa muda kuwaruhusu wakimbizi kuingia nchini na pia kusimamisha kufanya maamuzi kuhusu maombi ya wakimbizi ambayo bado hayajakamilika.

Muda mfupi baada ya rais kutoa amri hii, mashirika ya serikali yalikoma kupokea maombi mapya ya wakimbizi na kusimamisha kesi zote zilizo wazi. Vilevile, walifuta safari na mipango ya usafiri kwa wakimbizi waliokuwa tayari wameidhinishwa kusafiri.

Je, mpango wa makazi ya wakimbizi wa Marekani bado umesitishwa?

IRAP imewasilisha kesi dhidi ya serikali ya Marekani, ikisema kuwa ni kinyume cha sheria kusitisha au kusimamisha Mpango wa Uandikishaji wa Wakimbizi wa Marekani (USRAP). Kesi hii bado inaendelea, lakini kwa sasa, jaji ameagiza serikali kurejesha mpango huo.

Hata hivyo, serikali bado haijarudisha mpango huo katika hali yake ya awali kabla ya kusitishwa, jambo linalofanya iwe ngumu kwa wakimbizi kusafiri hadi Marekani. Kama ilivyoelezwa hapa chini, kwa sasa ni rahisi zaidi kwa wakimbizi wanaojiunga na wanafamilia wao waliowasilisha maombi ya I-730 kusafiri kwenda Marekani kwa gharama zao wenyewe, kuliko wakimbizi wengine.

Kesi ya Kisheria

Mnamo Februari 10, 2025, IRAP iliwasilisha kesi dhidi ya serikali inayoitwa Pacito v. Trump. Kesi hii inadai kuwa ni kinyume cha sheria kwa serikali kusimamisha Mpango wa Uandikishaji wa Wakimbizi wa Marekani (USRAP) na ufadhili wake kupitia amri ya kiutendaji. Kesi hii inamwomba jaji wa Marekani aamue ikiwa amri ya kiutendaji na hatua zilizochukuliwa na serikali kusimamisha USRAP ni kinyume cha sheria.

Mnamo Februari 25, 2025, jaji wa mahakama ya shirikisho aliamua kuwa wakati kesi hii inaendelea, serikali haiwezi kusitisha USRAP au kuzuilia sehemu ya fedha zinazotumika kuunga mkono mpango huu. Unaweza kupata kiungo cha agizo la maandishi la jaji hapa. Mashirika ya serikali yamekata rufaa dhidi ya uamuzi huu kwa mahakama ya juu ili ipitie tena kesi hiyo. Hata hivyo, kwa sasa, agizo la jaji kwamba USRAP lazima ianze tena kushughulikia kesi na kuwapa wakimbizi makazi bado linatumika.

Hali ya Sasa

Mnamo Machi 10, 2025, serikali iliwasilisha "ripoti ya hali" kueleza jinsi inavyojibu agizo la jaji. Kulingana na ripoti hii, serikali imeanza tena kufanya maamuzi kuhusu maombi ya wakimbizi, lakini haijulikani ni lini hatua zingine za uchakataji zitaanza tena. Vituo vya usaidizi wa makazi ya wakimbizi (resettlement support centers), ambavyo ni mashirika yanayofadhiliwa na serikali kushughulikia mafaili ya kesi, kuwasiliana na waombaji, na kuratibu uchakataji wa kesi, bado havijaonekana kufunguliwa na kuanza kazi kwa sasa.

Je, Amri Hii ya Kiutendaji Inaathirije Kesi Yangu?

Kabla ya agizo la jaji mnamo Februari 25, ambalo liliitaka serikali kuanza tena mpango wa makazi ya wakimbizi, serikali ilikuwa imesimamisha maombi yote ya wakimbizi yaliyokuwa wazi. Hatua zote za mchakato wa maombi ya wakimbizi zilikuwa zimesitishwa, zikiwemo:

• kupokea marejeleo mapya (new referrals),
• kufungua kesi mpya,
• kupanga mahojiano,
• kuamua kukubali au kukataa kesi,
• kupanga uchunguzi wa kitabibu, na
• kupanga safari kwa waombaji waliokamilisha hatua zote hizo.
  
  

Baada ya agizo la jaji mnamo Februari 25, serikali imeripoti kuwa imeanza tena kufanya maamuzi kwa waombaji waliokwisha fanyiwa mahojiano. Hata hivyo, haijaripoti kuwa hatua zingine za mchakato huo zimeanza tena.

Je, Kuna Miongozo ya Kipekee kwa Kusitishwa Huku? Je, Kuna Kesi Ambapo Sheria Hizi Mpya Haziwezi Kutumika?

Amri ya kiutendaji inasema kuwa inawezekana kuwa na ubaguzi kwa baadhi ya kesi. Hata hivyo, haijaeleza ni aina gani za kesi zinapaswa kupokea msamaha huo.Amri hii inasema kuwa serikali inaweza tu kutoa ubaguzi ikiwa itaamua kuwa ni kwa "maslahi ya kitaifa" na kwamba mkimbizi "hatoi tishio kwa usalama au ustawi wa Marekani." Hata hivyo, amri hiyo haifafanui maana ya masharti haya, na serikali haijatoa maelezo yoyote kuhusu jinsi ya kuomba msamaha huu.

Je, Ninaweza Kufungua Kesi Mpya ya USRAP?

Haijulikani kwa sasa. Serikali ya Marekani ilisitisha maombi yote mapya ya wakimbizi kama sehemu ya utekelezaji wa amri ya kiutendaji ya rais. Hata hivyo, mnamo Februari 25, jaji aliagiza serikali kuondoa kusitishwa huku.Bado haijafahamika lini serikali itaruhusu maombi mapya kufuatia agizo hili.

Je, Kusitishwa Huku Kunaathiri Mpango wa Welcome Corps?

Ndio, serikali ya Marekani ilisitisha sehemu zote za mpango wa Welcome Corps kama sehemu ya utekelezaji wa amri ya kiutendaji ya rais. Serikali ilisitisha kupokea maombi mapya ya udhamini na pia kusimamisha uchakataji wa maombi yaliyo wazi.Hata hivyo, mnamo Februari 25, jaji aliagiza serikali kuondoa kusitishwa huku. Bado haijafahamika lini serikali itafungua tena uchakataji wa mpango wa Welcome Corps kufuatia agizo hili.

Mimi ni Mwombaji wa Visa Maalum ya Uhamiaji (SIV) kwa Waafghan au WaIraqi. Je, Kusitishwa Huku au Mabadiliko Mengine ya Utawala wa Trump Yataathiri Maombi Yangu ya SIV?

Inawezekana. 

Kuwasilisha Maombi, Mahojiano, na Uchakataji Mwingine: Maombi ya SIV kwa Waafghan na WaIraqi, mahojiano, na uchakataji wa maombi katika ubalozi na konsulati hayajaathiriwa na kusitishwa kwa sababu hayamo ndani ya USRAP.

Usafiri: Shirika la Kimataifa la Uhamiaji (IOM) limesitisha safari za ndege kwa wahitaji wa Visa Maalum za Uhamiaji (SIV) kutoka Afghanistan na Iraq. Hata hivyo, wahitaji wa SIV bado wanaruhusiwa kujipangia safari zao wenyewe.

Manufaa ya Wakimbizi: Kutokana na hatua nyingine ya utawala wa Trump, waombaji wa SIV wanaowasili Marekani huenda wakaathiriwa na mabadiliko ya ufadhili kwa mashirika ya makazi ya wakimbizi. Kwa maelezo zaidi, tafadhali soma sehemu ya mwongozo huu inayohusu manufaa ya wakimbizi.

Je, Kusitishwa Huku Kunaathiri Kesi za Waafghan Wanaotuma Maombi Kupitia Mpango wa Afghan P-1/P-2?

Ndio, maombi yote ya ukimbizi yameathiriwa na amri hii ya kiutendaji, ikiwa ni pamoja na kesi zilizowasilishwa kupitia mpango wa Afghan P-1/P-2.Hata hivyo, mnamo Februari 25, jaji aliagiza serikali kuondoa kusitishwa huku. Bado haijulikani lini serikali itaanza tena kuchakata kesi hizi kufuatia agizo hilo.

Je, Utawala wa Trump Umesitisha Msaada wa Kuondoka kwa Waafghan kutoka Afghanistan (“CARE Relocation”)?

Kuanzia Januari 28, 2025, serikali ya Marekani imesitisha safari za msaada wa kuondoka kutoka Afghanistan. Inawezekana kuwa serikali ya Marekani itaanza tena safari za ndege kwa Waafghan ambao hawana maombi ya USRAP, lakini kuna ripoti za habari zinazoonyesha kuwa serikali inapanga kufunga kabisa mpango huu baadaye mwaka huu.

Je, Nitaweza Bado Kujiunga na Ndugu Yangu Aliyenitumia Ombi la Kuja Marekani?

Hatuwezi kutoa jibu la uhakika kwa kila kesi binafsi. Hata hivyo, tunajua jinsi amri hii itaathiri aina tofauti za kesi.

Aina za Kesi Ambazo Hazijaathiriwa na Amri Hii

• Ikiwa ndugu yako ni mtafuta hifadhi na alituma ombi la kukuletea Marekani kwa kutumia fomu I-730 (“follow-to-join asylee”): Kesi yako haijaathiriwa.
  • “Asylees” ni watu waliopata hadhi ya hifadhi ya kisiasa baada ya kuwa tayari ndani ya Marekani.Ndugu wa asylees wanaotuma maombi ya kuja Marekani kwa kutumia mchakato wa I-730 hawajaathiriwa na amri ya kiutendaji, kwa sababu kesi zao haziko chini ya USRAP.
  • Taarifa zaidi kuhusu I-730 kwa asylees zinaweza kupatikana hapa.

• I-130: Ikiwa ndugu yako alituma ombi la kukuletea Marekani kwa kutumia I-130 (fomu ya uhamiaji ya msingi wa familia), kesi yako haijaathiriwa.
  • Mchakato wa uhamiaji wa familia kwa kutumia I-130 ni kwa raia wa Marekani na Wakazi wa Kudumu Kisheria (LPRs au “green card” holders) wanaotuma maombi ya kuwaleta ndugu zao wanaostahiki kuja Marekani.Njia hii siyo sehemu ya USRAP, kwa hivyo haijaathiriwa na amri hii ya kiutendaji.Taarifa zaidi zinaweza kupatikana hapa.

Aina za Kesi Ambazo Zimeathiriwa na Amri Hii

• Ikiwa ndugu yako ni mkimbizi na alituma ombi la kukuletea Marekani kwa kutumia I-730 (“follow-to-join refugee”): Kesi yako huenda imeathiriwa.Kutokana na kusitishwa kwa USRAP, mashirika ya serikali yalisimamisha uchakataji wa kesi na usafiri kwa waombaji hawa.Hata hivyo, mnamo Februari 25, jaji aliagiza serikali kuondoa kusitishwa huku. Kwa kujibu agizo hilo, serikali iliripoti kuwa imeanza tena uchakataji wa kesi na kufanya maamuzi kwa aina hii ya maombi. Pia waliripoti kuwa waombaji waliokubaliwa wataruhusiwa kusafiri kuja Marekani.

• • Katika muktadha huu, “wakimbizi” ni watu waliopangiwa makazi mapya Marekani kupitia USRAP. Hii inamaanisha kuwa waliomba na wakakubaliwa kupokea hadhi ya ukimbizi kabla ya kuingia Marekani.
  • Serikali sasa inasema kuwa waombaji wa "follow-to-join refugee" ambao walikuwa tayari kusafiri kabla ya marufuku wanaruhusiwa kusafiri, lakini wanapaswa kulipia tiketi zao wenyewe.
  • Waombaji wa "follow-to-join refugee" ambao bado wanasubiri uchunguzi wa afya sasa wanapaswa kulipia gharama zao wenyewe kwa uchunguzi huo.Serikali ya Marekani inasema kuwa waombaji hawa wanaweza kuwasiliana moja kwa moja na daktari aliyeteuliwa (panel physician) ili kupanga uchunguzi wao.Unaweza kupata taarifa kuhusu madaktari walioteuliwa kwenye tovuti ya ubalozi ambako utahojiwa.
  • Taarifa zaidi kuhusu I-730 kwa wakimbizi zinaweza kupatikana hapa.

• Ikiwa ndugu yako alituma ombi la kukuletea Marekani kupitia mpango wa “Priority 3” (P-3) wa Kuungana kwa Familia: Kesi yako huenda imeathiriwa.Mpango wa P-3 ni sehemu ya USRAP, kwa hivyo uliathiriwa na kusitishwa kwa programu ya wakimbizi.Hata hivyo, mnamo Februari 25, jaji aliagiza serikali kuondoa kusitishwa huku. Bado haijulikani lini serikali itaanza tena uchakataji wa kesi hizi kufuatia agizo hilo.
  
  
•  Ikiwa wewe ni Muiraq au Msyrian na ndugu yako alituma ombi la kukuletea Marekani kupitia mpango maalum wa USRAP I-130: Kesi yako ya ukimbizi kupitia USRAP huenda imeathiriwa.Hata hivyo, mnamo Februari 25, jaji aliagiza serikali kuondoa kusitishwa huku. Bado haijulikani lini serikali itaanza tena uchakataji wa kesi hizi kufuatia agizo hilo.Pia, uchakataji wa visa za uhamiaji kupitia mchakato wa kawaida wa I-130 hautaathiriwa.
  
  
• Ikiwa ndugu yako au mtu mwingine alituma ombi la kukudhamini kupitia mpango wa Welcome Corps: Kesi yako huenda imeathiriwa.Mpango wa Welcome Corps ni sehemu ya USRAP, kwa hivyo uliathiriwa na kusitishwa kwa programu ya wakimbizi.Hata hivyo, mnamo Februari 25, jaji aliagiza serikali kuondoa kusitishwa huku. Bado haijulikani lini serikali itaanza tena uchakataji wa kesi hizi kufuatia agizo hilo.

• Ikiwa ndugu yako alituma ombi la kukuletea Marekani kupitia mpango wa Central American Minors (CAM): Kesi yako ya ukimbizi huenda imeathiriwa, kwa sababu kesi za wakimbizi wa CAM ni sehemu ya USRAP.Hata hivyo, mnamo Februari 25, jaji aliagiza serikali kuondoa kusitishwa huku. Bado haijulikani lini serikali itaanza tena uchakataji wa kesi hizi kufuatia agizo hilo.IRAP pia inaelewa kuwa uchakataji wa CAM parole umesitishwa, lakini serikali haijatoa tangazo rasmi kuhusu hili, na kwa sasa hatuna maelezo zaidi.

Je, kusitishwa kwa programu kunaathiri kesi zilizo chini ya Shirika la Umoja wa Mataifa la Kuhudumia Wakimbizi (UNHCR)?

Hapana, kusitishwa kwa programu hakuathiri taratibu za UNHCR au maamuzi yake kuhusu hadhi ya ukimbizi au usettlishaji upya.Hata hivyo, ikiwa UNHCR ilikurejelea Marekani kwa usettlishaji upya na sasa una kesi ya USRAP, basi kesi yako ya usettlishaji Marekani huenda imeathiriwa na amri hii ya kiutendaji.

Ikiwa nilihamishiwa Marekani kupitia USRAP na niko Marekani sasa, je, kusitishwa kwa programu kunaathiri hadhi yangu hapa?

Kusitishwa kwa programu kunaathiri tu wakimbizi walio nje ya Marekani ambao wanataka kuingia Marekani kupitia USRAP.Ikiwa uko Marekani, kusitishwa huku hakuathiri hadhi yako.Tafadhali soma sehemu iliyo juu ikiwa unatuma ombi la kuungana na familia ili kuona kama linaweza kuathiriwa.

Ikiwa nilihamishiwa Marekani kupitia USRAP au niliingia kwa hadhi ya SIV na napokea manufaa ya wakimbizi, je, kusitishwa kwa ufadhili kwa mashirika yamakazi mapya wa wakimbizi chini ya utawala wa Trump kutaathiri mimi?

Labda. Kando na kusitishwa kwa USRAP, utawala wa Trump umeamuru mashirika ya usettlishaji wa wakimbizi nchini Marekani kusitisha matumizi ya baadhi ya fedha za serikali ya Marekani kwa ajili ya huduma kwa wakimbizi. Baadhi ya mashirika yanaendelea kutoa huduma, lakini huduma zingine zinaweza kusitishwa au kubadilika. IRAP imepinga kusitishwa kwa huduma hizi pia kama sehemu ya kesi yao mahakamani.

Taarifa za Ziada na Rasilimali

Mchakato wa kuhamishwa upya kwa wakimbizi nchini Marekani ni upi?

Ninawezaje kuangalia hali ya ombi langu la ukimbizi nchini Marekani?

Mchakato wa kuhamishwa upya kwa wakimbizi wa UNHCR ni upi?