Makala hii ilisasishwa mwisho tarehe 19 Mei, 2025.

Muhtasari

Makala hii ni kwa ajili ya watu wenye maswali kuhusu sera za sasa za makazi ya wakimbizi nchini Marekani, ikiwa ni pamoja na “amri ya kiutendaji” mpya iliyosainiwa na Rais Trump mnamo Januari 20, 2025. Amri hii ya kiutendaji inaitwa “Kurekebisha Mpango wa Uandikishaji wa Wakimbizi wa Marekani,” na ilisitisha mpango wa makazi ya wakimbizi nchini Marekani.

Makala hii inaeleza kile ambacho amri hii ya kiutendaji inasema na maana yake kwa watu ambao huenda wakaathiriwa na mabadiliko haya, kama waombaji wa hifadhi waliopo au wanaotarajiwa. Pia inaeleza jinsi amri hii inavyoathiriwa na kesi ya IRAP inayopinga uamuzi wa serikali wa kusitisha mpango wa makazi ya wakimbizi.

Je, wakimbizi bado wanaweza kuja Marekani?

Hili ni swali gumu kujibu, na jibu lake linaweza kuwa tofauti kwa watu mbalimbali. Ili kuelewa zaidi, hebu tuzungumzie kuhusu “amri ya kiutendaji” inayohusiana na makazi ya wakimbizi, jinsi ilivyobadilisha sera za Marekani, na sheria za sasa kwa wakimbizi wanaotaka kuja Amerika.

Mpango wa makazi ya wakimbizi wa Marekani unaitwa United States Refugee Admissions Program (USRAP). “Amri ya kiutendaji” ni hati rasmi kutoka kwa rais inayolazimisha serikali kutekeleza hatua fulani.

Mnamo Januari 20, 2025, Rais Trump alitoa amri ya kiutendaji iitwayo "Kurekebisha Mpango wa Uandikishaji wa Wakimbizi wa Marekani." Amri hii inasema kuwa serikali ya Marekani inapaswa kusitisha kwa muda kuwaruhusu wakimbizi kuingia nchini na pia kusimamisha kufanya maamuzi kuhusu maombi ya wakimbizi ambayo bado hayajakamilika.

Muda mfupi baada ya rais kutoa amri hii, mashirika ya serikali yalikoma kupokea maombi mapya ya wakimbizi na kusimamisha kesi zote zilizo wazi. Vilevile, walighairi  safari na mipango ya usafiri kwa wakimbizi waliokuwa tayari wameidhinishwa kusafiri.

Je, mpango wa makazi ya wakimbizi wa Marekani bado umesitishwa?

IRAP (Mpango wa Usaidizi wa Wakimbizi wa Kimataifa) imewasilisha kesi ya kisheria dhidi ya serikali ya Marekani ikidai kuwa ni kinyume cha sheria kusimamisha au kusitisha Mpango wa Kukubali Wakimbizi wa Marekani (USRAP). Kesi hii bado inaendelea, lakini kwa sasa, jaji ameiamuru serikali kuanzisha tena mpango huo.Kwa sababu ya maagizo kadhaa ya mahakama yaliyotolewa katika kesi hii, serikali sasa inalazimika kushughulikia na kuruhusu usafiri kwa wakimbizi waliokuwa wameidhinishwa kwa masharti tu, yaani wale ambao:                                                                                        1.Walikuwa wamepangiwa kusafiri kuja Marekani kufikia tarehe 20 Januari, 2025
na
2.Walikuwa na kile ambacho mahakama zinakiita "maslahi ya utegemezi wa hali ya juu" kutokana na mpango huo wa usafiri uliopangwa.

Kesi ya Kisheria

 Mnamo Februari 10, 2025, IRAP iliwasilisha kesi ya kisheria dhidi ya serikali iitwayo Pacito dhidi ya Trump. Kesi hii inadai kuwa serikali ilivunja sheria kwa kusimamisha Mpango wa Kukubali Wakimbizi wa Marekani (USRAP) na kupunguza ufadhili wake kupitia amri ya kiutendaji.Kesi hiyo inaomba jaji wa Marekani aamue ikiwa amri ya kiutendaji pamoja na hatua ambazo serikali ilichukua kusimamisha USRAP ni kinyume cha sheria.

Hali ya Sasa

Mnamo Mei 15, 2025, jaji aliamuru kwamba uchakataji na usafiri lazima vianze tena kwa wakimbizi waliokuwa “wameidhinishwa kwa masharti” ambao:

1). Walikuwa wamepangiwa kusafiri kuja Marekani kufikia tarehe 20 Januari, 2025
na                                                                                                                                                                             2). Wana kile kinachoitwa “maslahi ya utegemezi wa hali ya juu,” kama itakavyoamuliwa kwa kila kesi tofauti.

Amri ya mahakama inasema kwamba wakimbizi wowote waliokuwa wamepangiwa kusafiri kufikia tarehe 3 Februari, 2025 wanaonekana kuwa na “maslahi ya utegemezi wa hali ya juu” bila haja ya uthibitisho wa ziada, na uchakataji pamoja na usafiri kwa kesi hizi unapaswa kuanza mara moja.Mifano ya “maslahi ya utegemezi wa hali ya juu” ni kama vile kuacha makazi au kazi yako kwa sababu tayari ulikuwa na tarehe ya kusafiri. Hata hivyo, kuna mifano mingine pia.

Katika amri hiyo hiyo, mahakama ilisema kuwa itateua afisa atakayesimamia mchakato wa kufanya maamuzi kuhusu kesi za wakimbizi waliokuwa na safari zilizopangwa baada ya tarehe 3 Februari, 2025.

Unaweza kupata viungo vya nyaraka na maagizo ya mahakama ya kesi hii hapa.

Je, Amri Hii ya Kiutendaji Inaathirije Kesi Yangu?

Kabla ya agizo la jaji mnamo Februari 25, ambalo liliitaka serikali kuanza tena mpango wa makazi ya wakimbizi, serikali ilikuwa imesimamisha maombi yote ya wakimbizi yaliyokuwa wazi. Hatua zote za mchakato wa maombi ya wakimbizi zilikuwa zimesitishwa, zikiwemo:

• kupokea marejeleo mapya (new referrals),
• kufungua kesi mpya,
• kupanga mahojiano,
• kuamua kukubali au kukataa kesi,
• kupanga uchunguzi wa kitabibu, na
• kupanga safari kwa waombaji waliokamilisha hatua zote hizo.

Hata hivyo, serikali imechakata baadhi ya kesi za Waafrika wa kizungu (Afrikaners) na wachache wanaonyanyapaliwa waliokuwa wanaomba kupitia mpango mpya nchini Afrika Kusini.

Je, Kuna Miongozo ya Kipekee kwa Kusitishwa Huku? Je, Kuna Kesi Ambapo Sheria Hizi Mpya Haziwezi Kutumika?

Amri ya kiutendaji inasema kuwa inawezekana kuwa na ubaguzi kwa baadhi ya kesi. Hata hivyo, haijaeleza ni aina gani za kesi zinapaswa kupokea msamaha huo.Amri hii inasema kuwa serikali inaweza tu kutoa ubaguzi ikiwa itaamua kuwa ni kwa "maslahi ya kitaifa" na kwamba mkimbizi "hatoi tishio kwa usalama au ustawi wa Marekani." Amri hiyo haielezi maana ya jambo hili, na serikali imesema kuwa ni wao pekee wanaoweza kuanzisha mchakato wa kuamua kama kesi fulani inapaswa kupata msamaha (au ruhusa maalum).

Je, Ninaweza Kufungua Kesi Mpya ya USRAP?

Kulingana na maarifa yetu, ni Waafrika wa kizungu (Afrikaners) na wachache wanaonyanyapaliwa walioko Afrika Kusini pekee ndio wanaoweza kufungua kesi mpya za USRAP kwa sasa, kupitia Mpango Mpya wa Kukubali Wakimbizi kwa raia wa Afrika Kusini. 

Je, Kusitishwa Huku Kunaathiri Mpango wa Welcome Corps?

Ndio, serikali ya Marekani ilisitisha sehemu zote za mpango wa Welcome Corps kama sehemu ya utekelezaji wa amri ya kiutendaji ya rais. Serikali ilisitisha kupokea maombi mapya ya udhamini na pia kusimamisha uchakataji wa maombi yaliyo wazi. Wakimbizi walioungwa mkono na Welcome Corps ambao walikuwa wameidhinishwa kwa masharti na walikuwa na safari zilizopangwa kufikia tarehe 20 Januari, 2025, na ambao walikuwa na maslahi ya utegemezi wa hali ya juu, bado wanapaswa kushughulikiwa na kuruhusiwa kusafiri.

Mimi ni Mwombaji wa Visa Maalum ya Uhamiaji (SIV) kwa Waafghan au WaIraqi. Je, Kusitishwa Huku au Mabadiliko Mengine ya Utawala wa Trump Yataathiri Maombi Yangu ya SIV?

Inawezekana. 

Kuwasilisha Maombi, Mahojiano, na Uchakataji Mwingine: Maombi ya SIV kwa Waafghan na WaIraqi, mahojiano, na uchakataji wa maombi katika ubalozi na konsulati hayajaathiriwa na kusitishwa kwa sababu hayamo ndani ya USRAP.

Usafiri: Shirika la Kimataifa la Uhamiaji (IOM) limesitisha safari za ndege kwa wahitaji wa Visa Maalum za Uhamiaji (SIV) kutoka Afghanistan na Iraq. Hata hivyo, wahitaji wa SIV bado wanaruhusiwa kujipangia safari zao wenyewe.

Manufaa ya Wakimbizi: Kutokana na hatua nyingine ya utawala wa Trump, waombaji wa SIV wanaowasili Marekani huenda wakaathiriwa na mabadiliko ya ufadhili kwa mashirika ya makazi ya wakimbizi. Kwa maelezo zaidi, tafadhali soma sehemu ya mwongozo huu inayohusu manufaa ya wakimbizi.

Je, Kusitishwa Huku Kunaathiri Kesi za Waafghan Wanaotuma Maombi Kupitia Mpango wa Afghan P-1/P-2?

Ndiyo, maombi yote ya wakimbizi yameathirika na amri hii ya kiutendaji, ikiwemo kesi zilizorejelewa kupitia mpango wa Afghan P-1 / P-2.

Je, Utawala wa Trump Umesitisha Msaada wa Kuondoka kwa Waafghan kutoka Afghanistan (“CARE Relocation”)?

Kuanzia Januari 28, 2025, serikali ya Marekani imesitisha safari za msaada wa kuondoka kutoka Afghanistan. Kumekuwa na taarifa za habari kwamba serikali itafunga mpango huu mwishoni mwa mwaka huu, lakini serikali haijatoa taarifa yoyote rasmi kuhusu jambo hili.

Je, Nitaweza Bado Kujiunga na Ndugu Yangu Aliyenitumia Ombi la Kuja Marekani?

Hatuwezi kutoa jibu la uhakika kwa kila kesi binafsi. Hata hivyo, tunajua jinsi amri hii itaathiri aina tofauti za kesi.

Aina za Kesi Ambazo Hazijaathiriwa na Amri Hii

• Ikiwa ndugu yako ni mtafuta hifadhi na alituma ombi la kukuletea Marekani kwa kutumia fomu I-730 (“follow-to-join asylee”): Kesi yako haijaathiriwa.
  • “Asylees” ni watu waliopata hadhi ya hifadhi ya kisiasa baada ya kuwa tayari ndani ya Marekani.Ndugu wa asylees wanaotuma maombi ya kuja Marekani kwa kutumia mchakato wa I-730 hawajaathiriwa na amri ya kiutendaji, kwa sababu kesi zao haziko chini ya USRAP.
  • Taarifa zaidi kuhusu I-730 kwa asylees zinaweza kupatikana hapa.

• I-130: Ikiwa ndugu yako alituma ombi la kukuletea Marekani kwa kutumia I-130 (fomu ya uhamiaji ya msingi wa familia), kesi yako haijaathiriwa.
  • Mchakato wa uhamiaji wa familia kwa kutumia I-130 ni kwa raia wa Marekani na Wakazi wa Kudumu Kisheria (LPRs au “green card” holders) wanaotuma maombi ya kuwaleta ndugu zao wanaostahiki kuja Marekani.Njia hii siyo sehemu ya USRAP, kwa hivyo haijaathiriwa na amri hii ya kiutendaji.Taarifa zaidi zinaweza kupatikana hapa.

Aina za Kesi Ambazo Zimeathiriwa na Amri Hii

• Ikiwa ndugu yako ni mkimbizi na alituma ombi kukuleta Marekani kwa kutumia mchakato wa I-730 (“kufuata kuungana na mkimbizi”): Kesi yako ina uwezekano mkubwa kuathirika. Kutokana na kusitishwa kwa mpango, mashirika ya serikali yamesitisha uchakataji na usafiri kwa kesi hizi. Taarifa zaidi kuhusu I-730 kwa wakimbizi inaweza kupatikana hapa.
• Ikiwa ndugu yako alituma ombi kukuleta Marekani kupitia mpango wa “Kipaumbele cha Familia 3” (Priority 3 au P-3): Kesi yako ina uwezekano mkubwa kuathirika.
• Ikiwa wewe ni Miraqi au Msyria na ndugu yako alituma ombi kukuleta kupitia mpango maalum wa USRAP I-130: Kesi yako ya mkimbizi kupitia USRAP ina uwezekano mkubwa kuathirika. Hata hivyo, uchakataji wa visa za wahamiaji kupitia mchakato wa kawaida wa I-130 ulioelezwa hapo juu hautaathirika.
• Ikiwa ndugu yako au mtu mwingine alituma ombi kukuunga mkono kupitia Welcome Corps: Kesi yako ina uwezekano mkubwa kuathirika.
• Ikiwa ndugu yako alituma ombi kukuleta Marekani kupitia Mpango wa Vijana wa Amerika ya Kati (Central American Minors - CAM): Kesi yako ya mkimbizi ina uwezekano mkubwa kuathirika, kwa sababu kesi za wakimbizi za CAM ni sehemu ya USRAP. IRAP pia inafahamu kuwa uchakataji wa CAM parole umesitishwa, lakini serikali haijatoa taarifa rasmi kuhusu hili, na kwa sasa hatuna maelezo zaidi.

Je, kusitishwa kwa programu kunaathiri kesi zilizo chini ya Shirika la Umoja wa Mataifa la Kuhudumia Wakimbizi (UNHCR)?

Hapana, kusitishwa kwa programu hakuathiri taratibu za UNHCR au maamuzi yake kuhusu hadhi ya ukimbizi au usettlishaji upya.Hata hivyo, ikiwa UNHCR ilikurejelea Marekani kwa usettlishaji upya na sasa una kesi ya USRAP, basi kesi yako ya usettlishaji Marekani huenda imeathiriwa na amri hii ya kiutendaji.

Ikiwa nilihamishiwa Marekani kupitia USRAP na niko Marekani sasa, je, kusitishwa kwa programu kunaathiri hadhi yangu hapa?

Kusitishwa kwa programu kunaathiri tu wakimbizi walio nje ya Marekani ambao wanataka kuingia Marekani kupitia USRAP. Ikiwa uko ndani ya Marekani, kusitishwa kwa mpango huu hakuathiri hali yako ya uhamiaji. Tafadhali soma sehemu iliyo juu ikiwa unatuma ombi la kuungana na familia ili kuona kama linaweza kuathiriwa.

Ikiwa nilihamishiwa Marekani kupitia USRAP au niliingia kwa hadhi ya SIV na napokea manufaa ya wakimbizi, je, kusitishwa kwa ufadhili kwa mashirika yamakazi mapya wa wakimbizi chini ya utawala wa Trump kutaathiri mimi?

Labda. Kando na kusitishwa kwa USRAP, utawala wa Trump umeamuru mashirika ya usettlishaji wa wakimbizi nchini Marekani kusitisha matumizi ya baadhi ya fedha za serikali ya Marekani kwa ajili ya huduma kwa wakimbizi. Baadhi ya mashirika yanaendelea kutoa huduma, lakini huduma zingine zinaweza kusitishwa au kubadilika. IRAP imepinga kusitishwa kwa huduma hizi pia kama sehemu ya kesi yao mahakamani.

Taarifa za Ziada na Rasilimali

Mchakato wa kuhamishwa upya kwa wakimbizi nchini Marekani ni upi? 

Ninawezaje kuangalia hali ya ombi langu la ukimbizi nchini Marekani?

Mchakato wa kuhamishwa upya kwa wakimbizi wa UNHCR ni upi?